DEN HAAG Power on demand, pay per use, zonnepanelen op de luiken, een universele container met batterijen om elektrisch te kunnen varen en het gebruik van waterstof als brandstof. Daar gaan de miljoenen uit de subsidiepot ‘Demonstratie Klimaattechnologieën en -innovaties in transport’ (DKTI-transport) heen om de binnenvaart verder te kunnen verduurzamen. In totaal trekt het kabinet € 34,5 miljoen subsidie uit voor projecten in het transport ‘die goed zijn voor het klimaat’.

De binnenvaartsector is op zoek naar mogelijkheden om emissies te verminderen, maar binnenvaartondernemers hikken aan tegen de hoge investeringen die daarmee gepaard gaan. Mobiele Stroom wil daarom energie producerende units op de mark brengen die de binnenvaartondernemer kan huren of leasen. Het bedrijf introduceert hiermee ‘power on demand’ in de binnenvaart.

De units van Mobiele Stroom worden voor de binnenvaart onder meer al ingezet op plekken waar geen vaste walstroomaansluiting voorhanden is. De units zijn geschikt voor het leveren van energie met LNG, CNG, waterstof of methanol als brandstof. Hiermee kunnen units tot 1 MW worden gebouwd. De gebruikte turbine heeft al een Marine Approval, maar het leidingwerk, de brandstofopslag, schakelkast en gebruikte materialen nog niet zodat de units niet op een binnenvaartschip geplaatst mogen worden. Met het geld van de overheid wil Mobiele Stroom de units zodanig ombouwen dat ze voldoen aan de regels voor een Marine Approval. Om het rendement en het comfort van de unit aan boord te optimaliseren, is eveneens technisch onderzoek nodig.

Voor gebruik in de binnenvaart moet alles in een 20 voets container komen. Naast het ombouwen van de units wordt ook onderzocht welk type schip het meest profijt kan hebben van één of meerdere units. Verder wordt met Conoship gewerkt aan een nieuw containerschip voor het transport van containers tussen Delfzijl en Rotterdam. Omdat de energievoorziening met Mobiele Stroom unit(s) losgekoppeld is van het schip, ontstaan meer mogelijkheden in het ontwerp. Het maximaal benutten van afmetingen staat hierbij centraal.
Het project moet bijgedragen aan het verminderen van de uitstoot van CO2, fijnstof en NOx emissies door de binnenvaart.

Solar-luiksysteem
Wattlab, ontstaan uit het Nuon Solar Team met de snelste auto op zonne-energie, wil samen met onder meer Damen Shipyards en de Vlaamse luikenfabrikant Blommaert een lichtgewicht geïntegreerd zonnepaneelsysteem ontwikkelen voor luiken van bulkschepen met een (diesel-)elektrische of hybride aandrijving. Één zogenoemd solar-luiksysteem van 850 vierkante meter moet per jaar 168.300 kWh aan stroom kunnen opwekken. Een schip kan zo jaarlijks ruim 100.000 kilo aan CO2 uitstoot besparen, gelijk aan de uitstoot van 700 vluchten van Amsterdam naar Parijs. Met een jaarlijkse besparing van bijna € 25.000 aan brandstofkosten, moet de schipper de investering binnen vijf jaar terug kunnen verdienen.
Met het geld van de overheid moet een prototype van het solar-luiksysteem worden geïnstalleerd op een binnenvaartschip en in de praktijk worden getest. Dit prototype bestaat uit twee aluminium luik-panelen met geïntegreerde lichtgewicht zonnecelmodules, inclusief energieoverbrenging en PV-energy-management systeem. Na een praktijkdemonstratie en het vaststellen van de eisen voor doorontwikkeling en opschaling, moeten op termijn 20 schepen per jaar worden voorzien van het solar-luiksysteem. Tussen 2022 en 2026 moet dit zorgen voor 16 kiloton minder uitstoot van CO2.

Pay per use
Om binnenvaartschepen elektrisch te kunnen laten varen gaat Wärtsilä Netherlands samen met het Havenbedrijf Rotterdam, ENGIE, Combined Cargo Terminals, BCTN en Heineken mobiele batterijcontainers ontwikkelen. Deze mobiele energiecontainers bestaan reeds, bijvoorbeeld Skoon levert deze al een flinke tijd, maar de innovatie en meerwaarde van dit nieuwe Modular Energy Concept (MEC) schuilt in de uitruilbaarheid, modulariteit, flexibiliteit en schaalbaarheid van de batterijcontainers. Doordat de batterijcontainers eigendom zijn van een derde partij, wordt de schipper niet geconfronteerd met hoge investeringen. De schipper betaalt per verbruikte kWh, ‘pay per use’. De gestandaardiseerde output moet de batterijcontainers techniek-neutraal maken zodat ze modulair in elk elektrisch varend schip kunnen worden toegepast. Hierdoor moet het MEC op den duur geschikt zijn voor opschaling naar de hele binnenvaart.
Op wisselstations langs de vaarweg moeten lege batterijcontainers worden ingeruild voor containers met volledig opgeladen batterijen. Op de routes van Alphen aan den Rijn naar Rotterdam en Antwerpen en van ’s-Hertogenbosch naar Rotterdam willen de partijen zo ‘groene transportcorridors’ maken.

Het is de bedoeling dat voor de praktijkdemonstratie van MEC vier marine-proof, gestandaardiseerde batterijcontainers worden aangeschaft die met drie schepen van CEMT-klasse IV en V op de binnenvaartroutes worden getest voor launching customer Heineken. Ook wordt één docking station gerealiseerd.
De projectpartners zetten na afloop van het DKTI-project in op opschaling, zodat ‘de transitie naar een zero-emissie binnenvaart in een stroomversnelling komt’.

Waterstof
Havenbedrijf Port of Den Helder heeft samen met Damen Shipyards, PitPoint en ENGIE het initiatief genomen voor de ontwikkeling van een groen waterstof project in de haven van Den Helder. Hiervoor wordt een proeftuin voor waterstof rondom de haven van Den Helder opgezet. Deze bestaat uit de realisatie van een 1MW elektrolyser voor de productie van groene waterstof, een openbare voorziening waar waterstof getankt kan worden en de ontwikkeling van een elektrisch-waterstof aangedreven vaartuig.
Praktijkonderzoek moet de technische, economische en operationele aspecten van het gebruik van waterstof in maritieme sector duidelijk maken, evenals het ontwikkelen van regelgeving en certificeringseisen.

Zoev City is de penvoerder en investeerder in het ontwikkelen van een waterstof-elektrisch aangedreven duwboot. Dat doet het bedrijf samen met Mokum Mariteam. Beide zijn actief in het transporteren van bouwmaterialen en bouwafval over water. Ze hebben als doel gesteld om samen twee hybride (elektrisch-waterstof range extender) aangedreven duwboten te ontwikkelen die zo efficiënt mogelijk worden ingezet in de bestaande logistieke planning tussen steden aan het Noordzeekanaal, Het IJ en het Amsterdam-Rijnkanaal. Hiervoor moet technologie worden ontwikkeld, moet de logistieke planningssoftware worden aangepast om de boten optimaal in te kunnen zetten in de operatie.

Aqualink is dé vereniging van watergebonden bedrijven in Oost-Nederland. Meld u nu aan als lid. Volg ons op Twitter en Facebook.

AMSTERDAM De strengere milieuregels rond stikstof en PFAS kan voor de duurzame binnenvaartondernemer ook voordeel opleveren. De economen van ABN AMRO verwachten dat vanwege de strengere regels meer vraag komt naar duurzaam transport. De binnenvaart heeft dit jaar echter vooral last van de strengere regels, de bank verwacht een krimp van 1% in de hoeveelheid vervoerde lading.

Volgens de ABN AMRO economen kunnen binnenvaartondernemers die vooruitlopen op het gebied van verduurzaming, de komende jaren profiteren van de aantrekkende vraag naar duurzaam transport. ‘Het aanbieden van duurzame logistieke diensten is een manier om onderscheidend te zijn in een markt waarin vaak hevig op prijs geconcurreerd wordt.’
Om de stikstofuitstoot te beperken moet de binnenvaart snel verduurzamen. Geen sinecure volgens de bankeconomen. ‘In tegenstelling tot bijvoorbeeld vrachtwagens, die na ongeveer zeven jaar toe zijn aan vervanging, gaan binnenvaartschepen vaak tientallen jaren mee. De komende jaren zal de inzet van volledig elektrische schepen en schepen die worden aangedreven door waterstof weliswaar geleidelijk toenemen, maar het blijft de vraag hoe de binnenvaart op korte termijn verduurzaamd kan worden. Op kortere termijn is het gebruik van hybride, diesel-elektrische schepen een optie.’

Kosten uitdaging
De uitstoot kan verder worden beperkt door gebruik te maken van nabehandelingssystemen, die zorgen voor minder uitstoot van stikstofoxiden en fijnstof. ‘De uitlaatgassen worden door filterblokken geleid, die fijnstof eruit filteren. De uitstoot van stikstofoxiden kan worden tegengegaan door toepassing van ureum, een stof die ervoor zorgt dat de stikstofoxiden oplossen in het onschadelijke stikstof en waterdamp. Op zeer korte termijn kan de CO2-uitstoot worden teruggedrongen door biodiesel te tanken. Waarschijnlijk komt subsidie beschikbaar voor het verduurzamen van schepen. De in juni 2019 ondertekende ‘Green Deal’ voorziet in een fonds dat mogelijk in 2021 subsidies kan verstrekken.’

Bij de inzet van duurzame transportmiddelen zijn de kosten nog een uitdaging. Vaak zijn deze transportmiddelen fors duurder in aanschaf. ‘De inzet van dit soort transportmiddelen kan dus alleen winstgevend zijn dankzij subsidies of wanneer opdrachtgevers bereid zijn meer te betalen. Deze transportmiddelen worden naar verwachting wel vanzelf geleidelijk goedkoper dankzij technologische innovatie en opschaling van de productie.’

Marges onder druk
De economen van ABN AMRO concluderen net als onderzoeksbureau Panteia, dat de binnenvaart voor dit jaar met een krimp van de hoeveelheid vervoerde lading rekening moet houden. Milieuregels rond stikstof en PFAS zorgen er namelijk voor dat de bouwsector niet groeit met 2,5 procent, zoals eerder werd aangenomen, maar met 2 procent krimpt. De transportsector beweegt zich normaliter vroeg cylisch, waardoor het transport vrijwel direct de gevolgen hiervan voelt. Daardoor gaat de binnenvaart dit jaar naar verwachting één procent minder lading vervoeren. De andere modaliteiten laten geen daling zien. ‘Met name drogelading- schepen in de binnenvaart vervoeren veel vracht voor de bouw. Grondstoffen en bouwmaterialen zijn goed voor zo’n 40 procent van het vrachtvolume in de binnenvaart.
De afnemende vraag naar transport kan volgens de economen van de bank ‘tarieven en marges onder druk zetten’.

Minder goed jaar
Overigens zijn de milieuregels niet de enige oorzaken. De Nederlandse economie liet in 2019 een aardige groei zien, maar 2020 wordt een minder goed jaar. ABN AMRO verwacht dat de groei afvlakt van 1,7 procent in 2019 naar 0,9 procent in 2020. Ook de groei van de uitvoer en invoer valt terug, net als de groei van een aantal sectoren die voor de transportsector belangrijk zijn, zoals de bouw, de landbouw en de industrie. De transportsector krijgt dus ook last van de afvlakkende groei van de Nederlandse economie en import en export, waardoor de groei vertraagt van 1,5 procent in 2019 naar 0,5 procent in 2020. In de loop van 2020 kunnen de wereldhandel, de invoer en de uitvoer aantrekken. Vooral in 2021 profiteert de transportsector daarvan.

Aqualink is dé vereniging van watergebonden bedrijven in Oost-Nederland. Meld u nu aan als lid. Volg ons op Twitter en Facebook.

ARNHEM De provincie Gelderland vraagt het Rijk hulp bij het verminderen van de uitstoot van stikstof door de binnenvaart op de Gelderse vaarwegen. Om de binnenvaart landelijk te kunnen verduurzamen, en de zo de uitstoot te verminderen, is volgens Gedeputeerde Staten (GS) van Gelderland tussen de 700 en 900 miljoen euro nodig.

GS geeft in een Statenbrief de contouren weer van de Gelderse Maatregelen Stikstof voor de periode van 2019 tot en met 2023. Want dat er wat gedaan moet worden, is volgens de provincie na het rapport ‘Niet alles kan’ van de Commissie Remkes wel duidelijk. ‘De schade aan de natuur door te veel neerslag van stikstof is de afgelopen jaren meer en meer duidelijk geworden. Ook in de Gelderse natuurgebieden, die van grote maatschappelijke en economische betekenis zijn voor onze provincie. En uniek zijn voor Nederland en Europa. Hierbij hoort een hernieuwde balans tussen welvaart en draagkracht van de natuur.’

Het behoud van deze natuur is volgens GS in het licht van de stikstofproblematiek, niet alleen een opgave voor Gelderland, maar voor het hele land. Landelijke bron- en natuurherstelmaatregelen zijn hiervoor nodig. En daarbij moet worden gekeken naar alle sectoren die bijdragen aan de stikstofdepositie op de Gelderse natuur. Dit is niet alleen de landbouw en veehouderij, waar het nu veel over gaat, maar ook over de industrie, bouw en mobiliteit, waaronder de beperking van de maximum snelheid. De Commissie Remkes richt zich tijdens de tweede fase op mogelijke emissiebeperkende maatregelen voor andere vormen van mobiliteit. Dan gaat het onder meer om de binnenvaart en de kustvaart.

‘Groot effect’
Voor de Gelderse Maatregelen Stikstof heeft de provincie een aantal gebieden aangewezen, de Veluwe, Rijntakken en de Achterhoek. De provincie schat dat voor de te nemen maatregelen twee miljard euro nodig is. Voor de binnenvaart draait het om zo’n 800 miljoen euro, die vooral de uitstoot van stikstof in de Rijntakken terug moet brengen. Dit geld is overigens bedoeld voor een landelijke verduurzaming van de binnenvaart. Daarom vraagt de Provincie Gelderland hulp van het Rijk, onder meer voor het doen van onderzoek naar maatregelen die kunnen helpen om de uitstoot van stikstof door de binnenvaart te verminderen. De provincie verwacht dat het verduurzamen van de binnenvaart naar verwachting een groot effect heeft op de uitstoot van stikstof op de Gelderse waterwegen. ‘De ruim 8.000 binnenvaartschepen die Nederland kent, leggen circa een derde van de afgelegde kilometers over de Gelderse rivieren af. We vragen daarom inzet van het Rijk om de uitstoot van stikstof door de binnenvaart over onze Gelderse vaarwegen te verminderen.’

Om een oplossing te vinden voor het stikstofprobleem vraagt GS van Gelderland vertegenwoordigers van de verschillende branches om samen de Gelderse Maatregelen Stikstof uit te werken.

Aqualink is dé vereniging van watergebonden bedrijven in Oost-Nederland. Meld u nu aan als lid. Volg ons op Twitter en Facebook.