DEN HAAG De afvoer van water in de rivieren Rijn en Maas word in de toekomst lager in de zomer en hoger in de winter. Omdat deze afvoeren elkaar uitmiddelen, is er op jaarbasis gemiddeld vrijwel geen verandering te zien in de afvoer. Maar de afvoeren worden dus wel extremer.

Een en ander blijkt uit de vertaling van de nieuwe klimaatscenario’s voor Nederland van het KNMI, naar het afvoerregime van de Rijn en Maas. Deze klimaatscenario’s lieten zien dat we in de toekomst te maken krijgen met een versnelling van de zeespiegelstijging, een toename van de gemiddelde temperatuur, drogere zomers en nattere winters. Tegelijkertijd nemen de weersextremen toe en kunnen er in de zomer zwaardere buien voorkomen.

Nieuwe inzichten
Deltares, Rijkswaterstaat en het KNMI maakten de vertaalslag naar de afvoerscenario’s voor Rijn en Maas in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Deze leidt tot nieuwe inzichten voor toekomstige afvoeren. Zo leidt de klimaatverandering tot een verdere temperatuurstijging in beide stroomgebieden. Deze kan volgens de scenario’s in 2150 met wel gemiddeld zes graden oplopen. De temperatuurstijging leidt tot een toename in waterverliezen door verdamping. Daarnaast voorziende klimaatscenario’s ook veranderingen in neerslag. Door minder neerslag en hogere verdamping in de stroomgebieden van Rijn en Maas dalen de gemiddelde afvoeren, door stijgende temperaturen in maart tot en met augustus neemt de afvoer van water dan juist toe .

De Rijn
De Rijn wordt deels gevoed uit neerslag die over het gehele stroomgebied valt. Daarnaast is sneeuwsmelt in de Alpen een belangrijke bron. In de wintermaanden wordt de neerslag in de Alpen tijdelijk opgeslagen als sneeuw die vervolgens in het voorjaar en begin van de zomer tot afvoer komt. Met de stijgende temperatuur wordt het sneeuwpak steeds minder dik en minder uitgestrekt. Er komt dan meer neerslag in de winter direct tot afvoer wat op jaarbasis tot hogere winterafvoeren leidt. Ook is er minder aanvoer van smeltwater van sneeuw in het begin van de zomer waardoor de afvoer in de zomer juist afneemt. De gletsjers vormen met name aan het eind van de zomer een bron van water voor de Rijn. De gletsjers nemen echter snel af in volume en zullen tegen het eind van de eeuw nagenoeg verdwenen zijn.

De prognose van alle gematigde en hoge scenario’s wijzen op een toename van de maximale jaarafvoeren van 5% tot 25% in het jaar 2100. Ook de minimale afvoer over zeven dagen, een indicator voor periodes van droogte, zal verder afnemen. De afname varieert tussen de 10% en 30% voor 2100.

De Maas
De Maas wordt grotendeels direct gevoed door neerslag. Enkele weken per jaar ligt er met name in het hogere deel van het stroomgebied (Ardennen) sneeuw. De sneeuw kan voor een tijdelijke verhoging van de afvoer zorgen, maar de invloed is veel geringer dan in de Rijn.

Voor de Maas laten de meeste scenario’s een toename van de jaarlijkse winterafvoer zien. Alle scenario’s tonen een afname van de jaarlijkse zomerafvoer. Dit geldt ook voor de minimale zevendaagse afvoer. De grootste afname van 30% wordt voorzien in 2150.

Grotere opgave
Met het toenemen van variaties en het groter worden van extremen, neemt de opgave voor waterbeheerders toe, zowel in Nederland als in onze buurlanden. Daarom is meer onderzoek nodig. Zo worden begin 2024 de Deltascenario’s gepubliceerd. Hierin worden de Klimaat- en afvoerscenario’s gecombineerd met de sociaal-economische ontwikkelingen die de watervraag en de bovenstroomse afvoeren beïnvloeden.

In de loop van 2024 brengt Deltares in samenwerking met Rijkswaterstaat en het KNMI in navolging van de huidige studie, een rapport uit dat ingaat op de toekomstige verandering in hoge en extreem hoge afvoeren. (Foto Erik van Huizen)

Aqualink is dé vereniging van watergebonden bedrijven in Oost-Nederland. Meld u nu aan als lid. Volg ons op Twitter en Facebook.

BERLIJN De Duitse federale overheid is van plan extra belastinginkomsten te genereren door de ‘klimaatschadelijke subsidies’ te verminderen om zo haar begroting voor 2024 te kunnen financieren. Brandstof in de binnenvaart, die in grote delen van Europa al zeventig jaar vrijgesteld is van energiebelasting, komt nu ook in beeld. De huidige plannen zorgen voor een prijsstijging tot 48% in dieselkosten.

Het Bundesverband der Deutschen Binnenschifffahrt (BDB), BDS-Binnenschiffahrt en het Deutsche Fährverband zijn het niet eens met de intenties van federaal minister van Financiën Christian Lindner om deze belastingvrijstelling af te schaffen. Volgens de organisaties genereert de afschaffing op de korte termijn ‘geen relevante extra belastinginkomsten’.

Binnenvaart ontlast
Ook zou de belastingvrijstelling geen ‘klimaatschadelijke subsidie’ zijn. ‘In plaats daarvan zou een brandstofbelasting aanzienlijke concurrentieverstoringen op de Europese binnenvaartmarkt veroorzaken. Het grootste deel van het binnenvaartverkeer is grensoverschrijdend. Het bunkeren zal dan in de toekomst plaatsvinden in de buurlanden waar brandstof het goedkoopst is.’

Verder vinden de organisaties dat de belastingvrijstelling bijdraagt aan het behoud van het aandeel van de bijzonder milieuvriendelijke binnenvaart in de totale vervoersprestatie. ‘Aan het ontlasten van het spoor en het terugdringen van de uitstoot in het vrachtvervoer. En voor grote vrachtschepen, vooral in de Rijnvaart, zijn er nog steeds geen andere brandstoffen dan diesel beschikbaar. De situatie is dus vergelijkbaar met de zogenaamde landbouwdiesel voor zware bedrijfsvoertuigen in de land- en bosbouw.’

‘In bestaan bedreigd’
Ook zouden diegenen die geen grensoverschrijdend vervoer in de vracht- en passagiersvaart verrichten, te maken krijgen met extra kosten die hun bestaan bedreigen. Zij kunnen de kosten slechts in beperkte mate doorberekenen. ‘Bovendien zal de afschaffing tot enorme tariefstijgingen leiden. Het moeizaam op gang gebrachte proces van kostenintensieve modernisering en vernieuwing van de vloot wordt letterlijk tot stilstand gebracht door deze extra kosten. In het midden- en kleinbedrijf is geen kapitaal meer over voor investeringen.

Rookgordijn
De drie organisaties vinden dat minister Lindner een rookgordijn opsteekt als hij de indruk wil wekken dat de toekomstige belastingheffing op brandstoffen in de binnenvaart financiering voor de begroting van 2024 kan opleveren. ‘Het is waar dat de Bondsrepubliek zich in 1952 in een internationaal verdrag met de buurlanden heeft gecommitteerd aan deze belastingvrijstelling voor de scheepvaart op de Rijn, waar 80% van het goederenvervoer plaatsvindt. Zelfs als dit contract nu zou worden opgezegd, zouden er in 2024 geen belastinginkomsten kunnen worden gegenereerd vanwege de lange opzegtermijn in dit contract. Voor de andere rivieren en kanalen buiten de Rijn zijn de belastinginkomsten die theoretisch zouden kunnen worden behaald door wetswijzigingen vrijwel irrelevant.’

Aqualink is dé vereniging van watergebonden bedrijven in Oost-Nederland. Meld u nu aan als lid. Volg ons op Twitter en Facebook.