STRAATSBURG De klimaatverandering en de daarmee samenhangende lage waterstanden vormen een ernstige bedreiging voor het stroomgebied van de Rijn. ‘Wij zijn van mening dat de situatie urgent is en er dringend behoefte is aan meer kennis en betere voorspellingen’, schrijft voorzitter Helmut Habersack van de Commissie voor de Hydrologie van het Rijnstroomgebied (CHR) in het jaarverslag van de CCR.

De Commissie voor de Hydrologie van het Rijnstroomgebied (CHR) en de CCR werken al lang samen. Hoofddoel van de samenwerking bestaat eruit meer kennis te vergaren over de gevolgen van de klimaatverandering en laagwater. ‘Deze kennis vormt immers een belangrijke basis om een duurzame en op de toekomst gerichte binnenvaart te kunnen garanderen.’

Opnieuw laagwater
De binnenvaart kreeg de laatste jaren al vaker te maken met lage waterstanden. Zo was 2022 net als eerdere jaren opnieuw een droog jaar met lage waterstanden. In het Rijnstroomgebied viel weinig regen, maar er was ook minder smeltwater vanuit de Alpen.
In vergelijking met 2021 werd het jaar 2022 dan ook gekenmerkt door minder gunstige vaaromstandigheden voor zowel de Rijn als de Donau vanwege de extreme hitte en een periode van snel dalende waterstanden in juli en augustus. De periode van laagwater was vorig jaar wel korter dan in 2018.

Maar in het jaarverslag wordt ook langer teruggekeken. De statistieken voor Kaub, op de Middenrijn, gaan terug tot het jaar 1820 en bevatten gegevens over het aantal dagen met een afvoerhoeveelheid van minder dan 783 m3 per seconde. Dit is een waarde die overeenkomt met een waterstand van 78 cm bij Kaub. Uit de vergelijking blijkt dat jaren met extreme laagwaterperiodes zich ook in het verleden hebben voorgedaan. Het effect op het vervoersvolume was destijds echter niet zo groot. De schepen waren kleiner, staken minder diep, er was minder ‘just-in-time’ vervoer en er was minder concurrentie van andere modaliteiten.

Klimaatverandering
Hoewel de laagwaterperiodes dus ook in het verleden voorkwamen, concludeert de CHR wel dat klimaatverandering een lage afvoer in de hand werkt. Het hydrologische regime van de Rijn, die in de Alpen ontspringt, wordt namelijk in het voorjaar en in de zomer beïnvloed door het smeltwater.

Om de gevolgen van de klimaatverandering in beeld te brengen, deed de CHR de afgelopen jaren onderzoek naar de omvang van het smeltwater van sneeuw en gletsjers in de Alpen en de wijze waarop dit smeltwater de afvoer van de Rijn en zijn zijrivieren bepaalt. ‘Wij hebben hiervoor de afgelopen honderd jaar onderzocht, maar tevens gekeken naar de volgende honderd jaar en de ontwikkelingen in de toekomst. Op basis van de modellen en scenario’s die wij hiervoor gebruikt hebben, gaan wij ervan uit dat de totale afstroming ongeveer gelijk blijf, dus ook op langere termijn. De hoeveelheid water bij een lage afvoer blijft de komende dertig jaar binnen de gebruikelijke bandbreedte. Maar dit neemt in de vijftig jaar daarna in hoog tempo af.’

De gevolgen van deze veranderingen zijn volgens Habersack groot. ‘Iedereen langs de Rijn die water gebruikt, krijgt daarmee te maken. Ook de Rijnvaart en het belangrijke vervoer van goederen blijven hier niet van verschoond blijven. De perioden waarin het moeilijk is bepaalde riviergedeelten te bevaren, worden langer. Maar ook energiecentrales en elektriciteitsleveranciers kunnen niet meer evenveel stroom produceren. En drinkwaterbedrijven moeten zich erop voorbereiden dat er vaker een tekort aan water zal zijn.’

‘Ernstig probleem’
Om de vinger aan de pols te houden, blijft de CHR de komende jaren gericht onderzoek doen naar de gevolgen van de klimaatverandering en een lage afvoer op de Rijn. ‘De klimaatverandering is een ernstig probleem voor de komende decennia en vereist antwoorden op bijvoorbeeld de vraag over hoe de hoge afvoer zich gaat ontwikkelen. Een ander onderwerp is het sedimentmanagement, dat voor de scheepvaart van belang is. Daar blijven we als CHR onderzoek naar doen. Want het is belangrijk dat wij anticiperen en de blik op de toekomst richten. Zo kunnen we bepalen wat ondernomen moet worden en in welke richting. En kunnen wij besluitvormers en commissies zoals de CCR ondersteuning bieden.’

Aqualink is dé vereniging van watergebonden bedrijven in Oost-Nederland. Meld u nu aan als lid. Volg ons op Twitter en Facebook.