NIJMEGEN Burgemeester Hubert Bruls van Nijmegen heeft vrijdag 4 september op de Nijmeegse Waalkade het beeld van de kaaisjouwer onthuld. Kunstenaar Margriet Hovens maakte het drie meter hoge beeld dat een ode is aan de mannen die de lading op de Nijmeegse Waalkade uit de schepen laadden en losten. Vrijdag werd ook een begin gemaakt met een documentaire over de kaaisjouwers.

De Nijmeegse verhalenschrijver en schipperszoon Frank Antonie van Alphen nam het initiatief om te komen tot het kunstwerk. Stichting de Nijmeegse Kaaisjouwer zamelde bij bedrijven meer dan 100.000 euro in om het beeld tot stand te brengen. Het beeld dat tegenover Museum De Bastei op de kade in de Lindenberghaven staat, moest volgens het comité van aanbeveling en de medefinanciers Irene van Dongen en Wilie Verberck bijdragen aan de rehabilitatie van een van de zwaarste beroepen en aan het cultureel erfgoed voor de stad Nijmegen.

Tot 80 kilo
De 20 tot 30 Nijmeegse kaaisjouwers laadden en losten in het interbellum, de tijd tussen de Eerste en de Tweede Wereldoorlog, de schepen aan de Waalkade. Het waren mannen uit de benedenstad, de plek van de allerarmsten waar de nietsnutten, de verarmde welgestelden, de noeste arbeiders, de hoeren, muzikanten, spiritusdrinkers en dus ook de kaaisjouwers in alle armoede huisden. Mannen als de Lange van Benthem, Rooie Jan, de Kluut, de Kiep, Sneetje, de Scheve Schoen en Dolle Graot sjouwden met zakken van 50 tot 80 kilo. Na het werk strompelden de mannen terug naar huis. De vrouwen verzorgden daar met speciale vetkaarsjes of groene zeep hun stuk gedragen ruggen en bovenbenen. Een flinke borrel moest ervoor zorgen dat nog niet werd gedacht aan de dag van morgen.

Sloddervos
Het ergste werk voor de kaaisjouwers was het lossen van schepen met cement of slakkenmeel. Deze stoffige lading veroorzaakte pijnlijke oogleden en het stof koekte door het zweet vast in de lichaamsharen. Het was zo’n zwaar werk dat ze niet ouder werden dan een jaartje of vijftig.

Het werk van de kaaisjouwers verdween uiteindelijk na de Tweede Wereldoorlog. Steeds meer hijskranen namen het werk over en de kaaisjouwers verdwenen langzaamaan uit beeld. Kaaisjouwers konden alleen maar tillen, en de techniek had ze werkloos gemaakt.
Overigens wordt het echte Nijmeegse woord kaaisjouwer nog steeds gebruikt in de Benedenstad. Nu voor iemand die eruit ziet als een sloddervos.

Beeld, boek en film
Frank Antonie van Alphen dook eerder al in het verhaal van de arme kaaisjouwers en schreef er een boek over. Ook geeft hij in Nijmegen stadswandelingen langs de kade en de Oude Haven, door de Benedenstad, waarin de geschiedenis van de Nijmeegse benedenstad en de Waalkade aan de orde komen. Hij vertelt dan tevens over het leven van de kaaisjouwers en hun barre leefomstandigheden. Zijn idee voor een documentaire is inmiddels ook van de grond gekomen. De opnamen zijn vrijdag 4 september begonnen. Begin volgend jaar moet de film gereed zijn.

Het boek ‘De kaaisjouwers een hard leven aan de Waal’ is uitgegeven door de Stadse Wal, email: redactie@destadsewal.nl en is verkrijgbaar in de Nijmeegse boekhandel. (Foto’s Desiré Savelkoul)